AI-assistenten zoals ChatGPT zijn niet meer weg te denken. Ze schrijven onze mails, helpen met brainstormen en kunnen zelfs een compleet essay uit hun digitale mouw schudden. Handig? Absoluut. Maar uit recent onderzoek van het MIT blijkt dat deze digitale hulp niet gratis komt – je betaalt er met cognitieve schuld.
Het experiment: drie manieren van schrijven
Onderzoekers lieten 54 studenten drie keer een essay schrijven in één van drie condities:
-
LLM-groep – alleen ChatGPT (GPT-4o) gebruiken
-
Zoekmachine-groep – alleen Google (zonder AI-resultaten) gebruiken
-
Brain-only – zonder externe hulp, puur op eigen kennis
In een vierde sessie werd de boel omgedraaid: ChatGPT-gebruikers moesten ineens zonder, en Brain-only-schrijvers mochten AI gebruiken.
Tijdens het schrijven werd hersenactiviteit gemeten met EEG, de teksten werden linguïstisch geanalyseerd, en zowel menselijke docenten als een AI-“rechter” beoordeelden de essays.
De uitkomst: AI maakt schrijven makkelijker, maar ook oppervlakkiger
-
Minder hersenactiviteit – De hersenverbindingen namen af naarmate er meer externe hulp werd gebruikt. Brain-only schrijvers hadden de meest uitgebreide netwerken actief; ChatGPT-gebruikers het minst.
-
Geheugenverlies – Slechts 0% (!) van de LLM-groep kon in sessie 1 correct citeren uit hun eigen tekst, tegenover 83–89% in de andere groepen.
-
Lage eigenaarschap – ChatGPT-gebruikers gaven veel vaker aan dat de tekst “niet echt van hen” voelde.
-
Schijnkwaliteit – Hoewel AI-essays vaak grammaticaal sterker waren en hoger scoorden bij de AI-beoordelaar, misten ze originaliteit en inhoudelijke diepgang.
Wat er gebeurde toen de rollen werden omgedraaid
In sessie 4 moesten de ChatGPT-schrijvers opeens zonder hulpmiddel werken. Hun hersenactiviteit bleef laag, en ze vervielen in LLM-typische woordkeuzes. De Brain-only schrijvers die ineens AI mochten gebruiken, hadden juist een piek in hersenconnecties – maar combineerden dat met minder strategische integratie van inhoud.
De les: AI is een gemakzuchtige personal trainer voor je brein
ChatGPT neemt denkwerk uit handen, maar net zoals een loopband je conditie niet verbetert als je erop gaat zitten, ontwikkelt je brein geen kritische denkspieren als je te veel leunt op AI. Je schrijft misschien sneller en netter, maar je onthoudt minder, denkt minder diep, en voelt minder eigenaarschap over je werk.
Wat betekent dit voor jou als schrijver of marketeer?
-
Gebruik AI als sparringpartner, niet als ghostwriter – Laat het ideeën aandragen, maar herschrijf en structureer zelf.
-
Train je brein bewust – Wissel AI-werk af met “brain-only”-sessies om je geheugen en denkvermogen scherp te houden.
-
Wees kritisch op AI-taal – AI heeft een herkenbare, soms vlakke schrijfstijl. Voeg altijd je eigen tone of voice toe.
AI is een briljante assistent, maar ook een sluipende verzwakker van je cognitieve fitheid. De uitdaging is om de voordelen te pakken zonder de nadelen binnen te laten sluipen. Of, zoals Frank Herbert al in Dune schreef:
“Once men turned their thinking over to machines in the hope that this would set them free. But that only permitted other men with machines to enslave them.”
